Çocuk Psikiyatrisi
Sınav Stresi
Sınav stresi nedir ve çocuğu nasıl etkiler?
İlköğretim ve Lisede çocukların hayatı sene içi, sene sonu, lise ve üniversiteye giriş sınavlarıyla dolu. Bütün bu sınav tecrübeleriyle çocukların çok kolayca bu sınavlara alıştıklarını düşünebilirsiniz ama bu her zaman öyle değildir.
Yüksek not alma ve sınavlarda başarılı olma baskısı öğrencilerin anksiyetesini oldukça arttırmakta ve sınavlar stres arttırıcı bir tecrübe olarak yaşanmaktadır. Karın ağrısı, baş ağrısı ve vücudun çeşitli yerlerindeki ağrılar, sınav öncesi ve/veya sırasında sınav stresi çeken çocukların genel yakınmaları olabilmektedir.
Bazen de ebeveynler aşırı stresli olup bunu çocuklarına yansıtıyor ve çocuklarına yanlış bir öğreti kazandırabiliyorlar.
Sağlıklı Stres ve Sağlıksız stres:
Genelde bir parça stres sınavlardan önce gerçekten yararlı olabilir. Örneğin iş yerindeki stres sizi daha fazla çalışmaya itebilir. Sınav stresi de öğrencileri daha başarılı olmaları için motive edebilir. Stres yaratılmazsa ya da çok düşük seviyede stres olursa uyku hali ve isteksizlik yaratabilir.
Çok fazla stres de öğrencilerin kendine güvenlerini azaltabilir. Aşırı stres öğrencilerin bloke olmalarını ve önemli bilgilerin hatırlanmasını engeller. Aynı zamanda anlama ve sonuçlandırmalarını bozar bu da problem çözmede zorluk yaşamalarına neden olur. Bunun sonucu olarak da öğrenciler öyle notlar alırlar ki gerçekten onların sıkı çalışmasının karşılığı değildir.
Sınav zamanı rahatlamaları için önemli ipuçları:
Eğer çocuğunuz sınıfta sınavlardan önce gergin oluyorsa ona aşağıdaki ipuçlarını öğreterek cesaretlendirin ve bir sonraki sınav için anksiyetelerini azaltacak, enerjilerini arttıracak stratejiler öğretin.
SINAV ÖNCESİ NE YAPMALILAR
Sınavdan önceki akşam çalışmak çocuğunuzu oldukça yorabilir ve öncesine nazaran daha çok stres yaratabilir, bu yüzden sınavdan çok daha önceki günlerde azar azar çalışmaya cesaretlendirin.
Sınavdan önce deneme sınavları almasını sağlatın, bu sınav stresinin azalmasını sağlayacak ve sınavla ilgili tecrübe sağlayacaktır.
Sınavdan önceki gece çocuğunuzun erkenden yatağa gidip iyi bir uyku uyuması onun anksiyetesini azaltacaktır.
Çocuklarınıza, yatağa gitmeden önce anlaşmazlıklarını çözmeleri için destek olun.
Kan şekeri sabahleyin en düşük seviyededir. Yapılan araştırmalar, çocuğunuzun kahvaltı yapmasının, onun sınavda başarı ile problem çözebilmesi için gerekli olduğunu gösteriyor.
Çocuğunuzun sınav için rahat bir kıyafet giymesini sağlayın.
Çocuğunuza her gün nasıl davranıyorsanız sınav öncesi de aynı şekilde davranın, sınavıyla ilgilendiğinizi hissettirin ancak üstüne gitmeyin.
Çocuğunuzun sınav öncesi fiziksel aktivite ( örneğin koşma veya hızlı yürüyüş) yapması onun vücut gerginliğini azaltacaktır.
Sınava zamanından önce ve hazırlıklı ( kalem, silgi gibi) gitmesi, küçük detaylarla uğraşarak strese girmesini engelleyecektir, bu da onun yalnızca sınavına odaklanmasını sağlayacaktır.
Sınavın zor olabileceğini ve herkesin tüm sorulara cevap veremeyeceğini, kimsenin ondan da böyle bir beklentisi olmadığını ve sınav için pozitif olması gerektiğini hatırlatın. Sınav için elinden gelenin en iyisini yapacağını açıklayın.
Sınav sırasında yönergeleri iyi okumasını ve anlamadığı bir yönerge olursa sorması gerektiğini hatırlatın.
Eğer sınavda 3 yanlış bir doğruyu götürmüyorsa ve sınav çoktan seçmeli ise mümkün olduğunca soruları boş bırakmamasını ve tahmin yürütmesini önerin.
SINAV SIRASINDA NE YAPMALILAR?
Sınavı gözden geçirmesi onun beklenmeyen sürprizlerden etkilenmesini engelleyecektir. Aynı anda zamanı iyi kullanmasını ve tek bir soru üzerinde çok fazla vakit kaybetmemesini sağlayacaktır.
Sınavdan önce çocuğunuzun küçük notlar alması, sınav sırasında önemli noktaları ve anahtar bilgileri hatırlamasına yardımcı olacaktır.
Bazı öğrenciler sınav sırasında o kadar gergin oluyorlar ki sınav yönergelerini atlayabiliyorlar, bu yüzden sınav yönergelerinin çok dikkatli okumaları sınavdaki başarıyı etkileyecektir.
Kolay sorulara öncelik vermek, zaman ve enerjilerini daha zor sorulara odaklamalarını sağlar.
Zor soruları kendilerinin anlayabileceği kelimelerle ve sorunun anlamını değiştirmeden yaparlarsa bu, onların problemi daha kolay anlamalarını sağlatabilir.
Çocuğunuz çoktan seçmeli ve açıklamalı sorulara vereceği cevapları kafasında planlarsa, soruları cevaplarken kendinden emin olur.
Sınav sırasında aklına gelen olumsuz düşünceler, çocuğunuzun kendine olan güvenini yıkar; ”Bu sınavı geçemem “gibi olumsuz düşüncelerin yerini, “Bu sınava çok iyi hazırlandım ve bu sınavdan iyi bir not alacağım” gibi olumlu düşünceler almalıdır.
Çocuğunuz sınav sırasında kendini huzursuz hissederse, aşağıdaki rahatlama tekniklerini uygulayabilir;
Derin nefes alma ve her nefes verişte gerginliği de beraberinde azaltma,
Kaslarını 5 saniye süreyle kasıp gevşetme ve bunu 3 kere tekrar etme,
Gözleri kapalıyken, kendini, relaks olduğu, mutlu ve huzurlu bir ortamda hissetmesi gibi…
SINAV SONRASI NE YAPMALILAR?
Sınav sonrası çocuğunuzla sınav hakkında konuşun ve onun bu sınav için ne kadar efor sarfettiğini anladığınızı hissettirin.
Zor ve kolay sınav soruları hakkında ve aynı zamanda bu sınavdan ne öğrendiği ile ilgili konuşun.
Çocuğunuza bu sınavı tekrar alması gerekirse neleri değiştirirdi onu sorun.
Çocuğunuza, sınavdaki performansına göre onu sevmediğinizi, onu, sadece çocuğunuz olduğu için sevdiğinizi açıklayın.
Dikkat bozukluğu, hiperaktivite ve konsantrasyon eksikliği okul hayatını nasıl etkiler? Sınav zamanı bu sorunların daha da artar mı?
Akademik bilgiyi öğrenebilmemiz için dikkat ve konsantrasyonumuzun normal düzeyde olması gerekmektedir. Bilgiler, dikkat ve konsantrasyon merkezleriyle bağlantılı olarak süzülüp beynin çeşitli bölgelerine kodlanmaktadırlar. Öğrenme bozukluğu, kişilerin gördükleri bilgiyi anlama ve kavramada ya da işittikleri bilginin beynin farklı kısımlarına bağlanmasındaki yeteneklerinde azalma ya da hiç olmamasıdır. Bu duruma sebep olan durumlardan birisi Dikkat Eksikliği Hiperaktivite (DE/HA) ve Dürtü Bozukluğu diğeri de Genel Öğrenme Bozukluğudur.
Bazı çocuklarda akademik başarı için gerekli olan beynin motivasyon merkezi, dikkat merkezi iyi çalışmamakta ve aileler ısrarla bu zorluk içinde olan çocuklarına ‘Çalış’ diye baskı yapmaktalar. Bazı çocukların dikkati, konsantrasyonu, motivasyonları ve özgüvenleri, sınav stresi altında azalabilmekte.
Bu tür çocukların beyinlerinde alpha ve/veya theta dediğimiz beyin dalgalarında kendi yaş gruplarından daha fazla artma görülmüştür.
Sınav fobisi olan çocuklarda bu sınav korkularını yenmeleri için yukarıdaki yöntemler başarılı olmazsa, beynin korku ile ilgili bölgesindeki bağlantılarında elektriksel bir olumsuzluk var mı diye araştırılmasında fayda olabilir
Alpha ve Theta dalgalarındaki artmayı azaltacak, bu bölgelerin daha iyi fonksiyon etmesini sağlayacak neurofeedback (EEG Biofeedback) adı verilen yöntemden faydalanan çocukların dikkat, konsantrasyonlarında, ders çalışma motivasyonlarında, matematik başarılarında, kendilerini ifade etmelerinde artma, sınav stresi ve heyecanı duymada azalma ve özgüvende belirgin artış görülmüştür.
EEG biofeedback bir öğrenme stratejisidir ve insanların kendi beyin elektrik dalgalarını değiştirmesini öğreterek çalışan bir beyin egzersizidir. EEG biofeedback sistemi ağrısız, yan etkisiz, beynin içine herhangi bir şey yerleştirmeden yapılan çok güvenli bir yöntemdir. En güzeli etkisinin genelde kalıcı olmasıdır.